Bao đời nay, người dân ở xã Hà Yên (Hà Trung, Thanh Hóa) đã gắn bó với nghề đánh tép riu trên các con sông Hoạt, sông Tam Điệp và các con kênh v.v.,  nguyên liệu chính làm Mắm tép Hà Yên (nước mắm tiến vua thủa trước) là tép riu làm sạch; muối sạch; thính gạo rang vàng; nước lọc. Hành trình làm mắm tép không dễ; theo người dân làm nghề mắm tép xã Hà Yên chỉ riêng công đoạn làm sạch tép riu, chum, vại cũng đã tốn nhiều công sức và nếu như không cẩn thận thì đây cũng là nguyên nhân làm mắm tép không ngon.

Dụng cụ muối mắm tép là Chum hoặc vại bằng sành

Đây là một chum muối mắm tép  nặng khoảng 50, 60 kg. Nó vừa được ủ 1 hôm trước nên chưa có màu sắc, mùi vị gì đặc biệt.

Sau hơn một tháng, mắm tép có thể ăn được. Lúc này, tép và thính gạo đã ngấu, hòa quện vào nhau tạo ra màu gạch đặc biệt, tép hơi chua, vị đậm đà, hương thơm hiếm có với độ đạm từ 12-15%. Mắm tép Hà Yên khác với các loại mắm khác bởi hương thơm, vị đượm và giàu dinh dưỡng (người xưa dùng để tiến Vua).

Cách sử dụng mắm tép: Trước khi ăn, mắm tép trưng qua hành mỡ hoặc đơn giản hơn có thể cho bát mắm hấp cơm rồi dùng kèm với thịt ba chỉ, chuối xanh, dưa chuột. Ngoài ra, kho mắm tép với thịt cũng là một món ăn độc đáo.

Thật mừng hiện nay Mắm tép Hà Yên đang trong quá trình xây dựng NHCN mở ra một cơ hội lớn không chỉ cho người dân xã Hà Yên mà là sự tự hào, niềm vinh dự cho huyện Hà Trung. Đây là niềm vui chắp cánh cho Mắm tép Hà Yên có thể bay xa hơn, góp phần cho sự phát triển kinh tế xã hội của huyện nhà.